Στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη Νίκαια, στις 7 Δεκεμβρίου του 2000, εγκρίθηκε ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Η πρωτοβουλία για την εκπόνηση του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων εκδηλώθηκε σε μια στιγμή που άρχισε να τίθεται επί τάπητος το θεσμικό και πολιτικό μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επικείμενη διεύρυνση με την προσχώρηση των περισσοτέρων χωρών της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, η διαγραφόμενη ομοσπονδιακή προοπτική και η συζήτηση για τη θέσπιση Συντάγματος, συνθέτουν το νέο πλαίσιο για το σχεδιασμό της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ο Χάρτης λειτουργεί σ αυτή τη συγκυρία ως μοχλός και επενεργεί ως πρόκριμα για τη νέα αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Φέρνει, επιτέλους, τον πολίτη στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος και δημιουργεί τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν να επωμιστεί, με βελτιωμένους όρους, την ευθύνη για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, να καταστεί δηλαδή ενεργά με το υποκείμενο της συντελούμενης ιστορικής διεργασίας.