Σε περιόδους έντονων αντιθέσεων η διαθεματική και συνθετική προσέγγιση των εννοιών αποτελεί ηχηρή ανάκληση της διαλεκτικής. Ο Ελληνισμός συνάντησε το Χριστιανισμό και η σύζευξή τους διαμόρφωσε το πολιτιστικό πρόσωπο της Ευρώπης. Οι αντιθέσεις διατηρήθηκαν στα ευρύτερα ιστορικά πλαίσια της πολιτιστικής ετερότητας. Η δυναμική όμως και ιδιότυπη συνάντησή τους προσέδωσε στην ετερότητα αυτή το χαρακτήρα του γόνιμου μετασχηματισμού των παλαιών δομών σε νέα σχήματα. Η ευρωπαϊκή παιδαγωγική σκέψη με την ανθραπαγωγική πρόθεση του ελληνικού και χριστιανικού πολιτισμού μπορεί να αξιοποιήσει την πολλαπλότητα, την αντιθετικότητα και την ποικιλία των σχεδιασμών της. Η διαμεσολάβηση του Πλωτίνου και του Γρηγορίου Νύσσης σε κρίσιμες εποχές ιδεολογικών και πολιτιστικών εντάσεων αποτελεί πρόκληση για την εποχή μας, εποχή απόλυτων αναιρέσεων και μηδενιστικών αρνήσεων.