[...] Ο θεοκεντρισμός του βυζαντινού πολιτικού συστήματος, που άντεξε για περισσότερο από χίλια χρόνια, παρερμηνεύτηκε από ιστορικούς και θεολόγους, εκ των οποίων ουκ ολίγου απέτυχαν να κατανοήσουν τη βαθιά πνευματική πορεία του πολιτικού συστήματος της αυτοκρατορίας, το οποίο εμπράκτως υπερασπίστηκε την ελευθερία των πολιτών και κυρίως το δικαίωμα στην ελεύθερη σκέψη. [...] Έχουμε την σπάνια ευκαιρία να περιγράψουμε, να συγκρίνουμε και να ερμηνεύσουμε ιστορικά μία θρησκευτική και ταυτόχρονα δρώσα πολιτικά κοινότητα (των Αθιγγάνων εν προκειμένω), της οποίας οι μέθοδοι και οι πρακτικές στρέφονταν εντέλει εναντίον του θεμελιώδους δικαιώματος της ελευθερίας του συνόλου των πολιτών της αυτοκρατορίας. [...] Η κοινότητα των Αθιγγάνων δημιούργησε τις προϋποθέσεις για άμεσες και πολλές φορές βεβαρημένες, πλην επιβεβλημένες, πολιτικά λύσεις, καθώς και τις προϋποθέσεις λήψης δύσκολων αποφάσεων, τόσο σε πολιτικό όσο και σε εκκλησιαστικό επίπεδο. [...] Η παρούσα έρευνα υπήρξε μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να ολοκληρωθεί η κριτική έκδοση του έργου "Περί Αθιγγάνων" του εν αγίοις οικουμενικού πατριάρχου Μεθοδίου του Ομολογητή (843-847), ενώ αντιμετώπισε ένα θέμα που είναι πολυποίκιλο και με πολλές διαστάσεις. Τα πολύμορφα ιστορικά και κυρίως εκκλησιαστικά ζητήματα που προκύπτουν, απαιτούν μία ευρύτερη προσέγγιση, τέτοια, όμως, που ο αναγνώστης να δύναται να κατανοήσει πλέον σε βάθος και τις παραμέτρους και τη σημασία των όσων στις επόμενες σελίδες καταγράφονται. [...] Ιωάννης Α. Παναγιωτόπουλος