Στη σύγχρονη πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία έχει συντελεστεί από το δεύτερο περίπου ήμισυ του εικοστού αιώνα μια ευρεία εξειδίκευση στην έρευνα για το πρόβλημα της ιδεολογίας. Η διαχρονικότητα του προβλήματος είναι ενδεικτική της σημασίας του και γεννά το ερώτημα κατά πόσον η ιδεολογία μπορεί ακόμη να νοείται ως "ψευδής συνείδηση", ή αν αυτή η "επιστημολογική" άποψη μπορεί να θεωρείται σήμερα ως μια "αφελής αμφισβητούμενη θεωρία της γνώσης". Η παρούσα μελέτη αποτελεί μια προσπάθεια διερεύνησης αυτής της προβληματικής, και εστιάζεται, αφ ενός, στην παρουσίαση της κριτικής της ιδεολογίας από τον Marx -ως της κλασικής θεωρίας της ιδεολογίας- και στην έκθεση των απόψεων των κυριοτέρων εκπροσώπων του σύγχρονου μαρξισμού, αφ ετέρου, στη διαμόρφωση του προβλήματος σε άλλα πέρα από τον Marx ρεύματα διανόησης - στην κοινωνιολογία της γνώσης, στην κριτική θεωρία, στο μεταδομισμό και στην ψυχανάλυση. Τέλος, επιχειρείται η διερεύνηση του κατά πόσον οι μετανεωτερικές εκτιμήσεις περί του "τέλους της ιδεολογίας" ή του "τέλους της ιστορίας" είναι απαλλαγμένες ιδεολογιών.