Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει τέσσερις μελέτες, που έχουν δημοσιευθεί παλιότερα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά. Οι μελέτες αυτές, που εμπλουτίστηκαν και με τα ιστορικά δεδομένα της νεότερης βιβλιογραφίας, διερευνούν ορισμένες από τις πτυχές της πνευματικής κίνησης που σημειώθηκε στον υπόδουλο και παροικιακό ελληνισμό κατά την περίοδο του 18ου - 19ου αιώνα. Αποτελούν μια μικρή συνεισφορά στην ερευνητική προσπάθεια για πληρέστερη γνώση και βαθύτερη κατανόηση των ιδεολογικών ζυμώσεων και ρευμάτων, που εκδηλώθηκαν κατά την περίοδο αυτή του νεοελληνικού Διαφωτισμού, της ιδεολογικής και φιλολογικής διαμάχης των Ελλήνων λογίων, της στάσης της Ορθόδοξης Εκκλησίας απέναντι στις νεωτεριστικές αντιλήψεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, καθώς και των πνευματικών διεργασιών που έλαβαν χώρα στο Άγιο Όρος και κορυφώθηκαν με τις θεολογικές έριδες των μνημοσύνων , της Θείας Μετάληψης και του καθαγιασμού των ιερών εικόνων. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)