Η δημοκρατία και το κρατικό φαινόμενο αποτελούν εκδήλωση της αυτονομίας μιας πολιτικής κοινότητας. Αν δώσει κάποιος βάση σε μια διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια εντύπωση, η δημοκρατία και το κρατικό φαινόμενο είναι -ανεξάρτητα από πάγιες, αλλά επιφανειακές παρατηρήσεις- εκτεθειμένα σε έναν άνεμο που πνέει εναντίον τους. Αυτός ο αντίθετος άνεμος δεν έρχεται ως μια θύελλα, παρά μάλλον σιγά σιγά, αθόρυβα και σταθερά, και απειλεί να καταστήσει πορώδη και βήμα βήμα να κουφώσει το θεμέλιο, τις ρίζες της δημοκρατίας και του κράτους. Αυτός ο αντίθετος άνεμος δεν μπορεί να πάρει ένα όνομα. Αποτελείται από τρεις δυνάμεις, οι οποίες επιδρούν από κοινού και με αυξανόμενη ένταση στην πολιτική και κοινωνική συμβίωση, ιδίως στην Ευρώπη: η παγκοσμιοποίηση, η ευρωπαϊκή ενοποίηση και ο ατομισμός. Συνταράσσει αυτός ο άνεμος τα θεμέλια της δημοκρατίας και του κρατικού φαινομένου, ή απλώς αποδυναμώνει άκαμπτα δομικά στοιχεία της δημοκρατίας και του κράτους, ώστε να τα φέρει σε μια μοντέρνα, λειτουργική και εύπλαστη μορφή; E. -W. Bockenforde