Το 1922 αποτελεί μια τομή χωρίς ιστορικό προηγούμενο· την τραγική ολοκλήρωση τριών ή τεσσάρων χιλιάδων χρόνων ιστορίας. Έλαβε τέλος μια διαδρομή, εξέλιπε οριστικά μια συγκεκριμένη μορφή του ελληνισμού, αν με αυτή τη λέξη ορίζουμε τον ιδιαίτερο ρόλο και την παρουσία των Ελλήνων -ως διακριτού πολιτισμού- στη Μεσόγειο, το Αιγαίο, τη Μαύρη Θάλασσα που με αμπώτιδες και παλίρροιες συνεχίστηκε τρεισήμισι ή τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Εκείνον τον Αύγουστο του 1922 ο ελληνισμός μπήκε στη θανάσιμη αγωνία του... ...Στα ογδόντα χρόνια που πέρασαν, Παλαιο-ελλαδίτες και Μακεδόνες, Πόντιοι και Κρητικοί, Αρβανίτες και Βλάχοι, Μικρασιάτες και Εφτανησιώτες, γίναμε ένα, ελλαδικοί. Μένει να γίνουμε, όλοι μαζί, -και μαζί μας οι Κύπριοι, οι Βορειοηπειρώτες, οι έξω Έλληνες- και πάλι Έλληνες. Θα το μπορέσουμε;... [,,,]