[...] Ο ιστορικός έχει μεγαλύτερη άνεση να διακρίνει τα σημάδια, για εκείνον σαφή, μιας πραγματικής ρωγμής της ευρωπαϊκής ενότητας. Η ρωγμή αυτή θα εκδηλωθεί ανάμεσα στα 1789 και 1848. Υπό τον κλονισμό των τεχνολογικών νεωτερισμών και των επαναστάσεων, βλέπουμε να θραύονται οι παλιές κοινωνικές δομές και να γεννιέται η αστική Ευρώπη: όσο περισσότερο απομακρυνόμαστε προς τα ανατολικά της παλαιάς Λοθαριγγίας, τόσο περισσότερο οι αντιστάσεις υπήρξαν σθεναρές και παλαιά οικονομικά και κοινωνικά συστήματα έχουν έτσι συνυπάρξει με τις νέες, σε ταχεία ανάπτυξη, κοινωνίες. Ο κλονισμός του θρόνου και της εκκλησίας, η φιλελεύθερη πρόκληση και οι δημοκρατικές ελπίδες, που είχαν διαδοθεί από έναν επαναστατικό μεσσιανισμό χωρίς προηγούμενο, έχουν δώσει ζωή, στο δυτικό ήμισυ της ηπείρου, σε συμβιβασμούς λιγότερο ή περισσότερο τολμηρούς και έχουν, χωρίς διάκριση, καταδικάσει κάθε παλινόρθωση. Έχουν οδηγήσει σε σκλήρυνση τα πολιτεύματα των χωρών των πλέον απομακρυσμένων από την πρώτη εστία της πυρκαγιάς και έχουν καταδικάσει τους λαούς στην καταπίεση και στην απελπισία, προσμένοντας τις αναπόφευκτες εξεγέρσεις. Πόλεμοι νέου τύπου έχουν φέρει σε ένοπλη αντιπαράταξη τα έθνη: έχουν καταστρέψει την παλαιά Ευρώπη, αλλά, πέρα από το μάταιο όνειρο των πολιτών του "Μεγάλου Έθνους", έχουν καταλήξει σε σαφέστερες γεωπολιτικές διαιρέσεις και έχουν προσωρινά καταδικάσει κάθε απόπειρα οικοδόμησης διεθνών ορθολογικών συστημάτων. [...] (από την εισαγωγή του Roland Marx στο "Βιβλίο Α : Η εποχή των ρωγμών, 1789-1848")