Ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779), φωτεινή και επιβλητική προσωπικότητα, ηθικό και παραστατικό παράδειγμα με σπουδαία ευεργετική δράση, εμφανίσθηκε και έδρασε στην πιο κρίσιμη στιγμή του Γένους. Αυτός, ως εθναπόστολος και ιερομάρτυρας, κατόρθωσε να διαφυλάξει την ενότητα του ελληνισμού, να επιτύχει την ηθική αναγέννηση της υπόδουλης Ελλάδας και να προετοιμάσει την Επανάσταση, κυρίως με τη διδαχή και την απελευθέρωση του πνεύματος από τα δεσμά της αμάθειας και του σκότους. Ο Πατροκοσμάς υπήρξε ο κορυφαίος λαϊκός δάσκαλος της περιόδου της Τουρκοκρατίας, που μερίμνησε με πατρικό ενδιαφέρον για τα κατώτερα λαϊκά στρώματα και τις ανάγκες τους. Με το μοναδικό και απαράμιλλο έργο του κατέστη ο μέγας φωτιστής του Γένους και ο προπομπός του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, προσφέροντας και τη ζωή του θυσία στην ηθική ανύψωση του λαού και την αναγέννηση της πατρίδας.