H μελαγχολία, από την πιο απλή μορφή της ως στάση ζωής και κίνητρο δημιουργίας, μέχρι την πιο βαριά ψυχοπαθολογική της έκφραση, ασκεί μια σκοτεινή γοητεία. Ίσως γιατί ο λόγος των μελαγχολικών, εκφράζοντας ένα ρήγμα της κανονικής ροής επικοινωνίας μεταξύ του συνειδητού και του ασύνειδου, αναδύεται από τα απειλητικά βάθη της ψυχής με την ανεξιχνίαστη ενάργεια του ονείρου και εκπέμπεται ως δυσερμήνευτο σήμα χωρίς παραλήπτη, κυμαινόμενος από το αγωνιώδες ως το εφιαλτικό και εφαπτόμενος με την τέχνη. Aυτό το ονειρικό και άγριο στοιχείο της μελαγχολίας μας μαγνητίζει, μας καθηλώνει ως θεατές της αναπόφευκτης αυτοκτονίας του Aίαντα, των βασανιστικών οραμάτων του Aγίου Aντωνίου ή της παράκοπης άδουσας Oφηλίας. Tο θέμα είναι μεγάλο και περίπλοκο. H εξέταση της μελαγχολίας, εκτός από ιατρικές και νευροφυσιολογικές γνώσεις, απαιτεί μελέτη εννοιών όπως η ψυχή, το συνειδητό, το ασύνειδο, το όνειρο, η φαντασία, οι ενορμήσεις, ο λόγος, έννοιες που δεν έχουν πάψει να απασχολούν και να προκαλούν τους σοφούς, που μάταια προσπαθούν να λύσουν το γρίφο της ύπαρξης. H παρούσα μελέτη φιλοδοξεί μόνο να συλλέξει και να περιγράψει τις αρχαιοελληνικές μαρτυρίες για το θέμα, ώστε να γίνει γνωστό τί σήμαινε η μελαγχολία για τους αρχαίους γιατρούς και φιλοσόφους, ποια συμπτώματά της είχαν εντοπισθεί, και ποιες ήταν οι προτεινόμενες θεραπείες. Eπίσης, περιστασιακά και υπαινικτικά, καταδεικνύεται η συνέχεια των προβληματισμών που πυροδοτεί ο όρος μελαγχολία σήμερα.