Η περίοδος από το 1923 μέχρι το 1927 σφραγίστηκε από μια μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα στον Τρότσκι και τον Στάλιν με κέντρο το μέλλον της Ρώσικης Επανάστασης και της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η περίοδος τέλειωσε με την εξορία του Τρότσκι και την εδραίωση της γραφειοκρατίας. Το 1927 ο Τρότσκι αποκαλούσε πια τον αντίπαλό του "νεκροθάφτη της επανάστασης". Πώς μπόρεσε ο Στάλιν, ένα άτομο που σπάνια αναφέρεται ως παρουσία στα μεγάλα γεγονότα του 1917, να θριαμβεύσει επί του Τρότσκι, του ηγέτη της επανάστασης και του Κόκκινου Στρατού, του μεγάλου ρήτορα και θεωρητικού; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν βρίσκεται στην προσωπική ικανότητα, αλλά στην ταξική πάλη. Η παλίρροια της ιστορίας υποχωρούσε μακρυά από την επαναστατική παράδοση, εξασθενίζοντας την εργατική τάξη -και στη Ρωσία και διεθνώς. Ακριβώς όπως οι μεγάλοι ηγέτες σφυρηλατούνται στις κορυφώσεις του αγώνα, με τον ίδιο τρόπο η ήττα και ο εκφυλισμός αναδεικνύουν τις μετριότητες που αντιπροσωπεύουν όλη την υποταγή και την προκατάληψη της παλιάς τάξης πραγμάτων. Όμως, η ήττα του Τρότσκι με κανένα τρόπο δεν ήταν αναπόφευκτη. Τρεις μεγάλες εκρήξεις του κινήματος -στη Γερμανία το 1923, στη Βρετανία το 1926 και στην Κίνα το 1927- πρόσφεραν όλες την ευκαιρία για να αντιστραφεί η ροή της ιστορίας μέσα από εργατικές νίκες. Ο Τόνι Κλιφ, στον τρίτο τόμο της πολιτικής βιογραφίας του Τρότσκι χαρτογραφεί αυτούς τους αγώνες -όπως και τις μάχες που δίνονταν μέσα στην ίδια τη Ρωσία- για να δείξει το πώς οι πολιτικές θέσεις του μεγάλου επαναστάτη, ενώ επαληθεύονταν σε κάθε βήμα, κατά τραγικό τρόπο ποτέ δεν μπόρεσαν να εφαρμοστούν στην πράξη εκείνη την περίοδο.